Sommige avonden voel je dat er iets verschuift. Dat gebeurde op 3 december, in het Provinciaal Hof in Brugge.
Een historisch gebouw, maar vooral: een plek waar mensen samenkwamen die in heel verschillende werelden leven — de wereld van het beleid én de wereld van de dagelijkse realiteit van armoede.
Het toonmoment van het traject “Hoe wegen op lokaal beleid?” bracht die werelden bij elkaar. Wie erbij was, voelde dat het niet ging om een ceremonieel moment of een voorstelling van een rapport.
Het ging om iets anders: een stad die zichzelf in de spiegel kijkt. En die durft te zeggen: we kunnen het beter doen, en we gaan het samen doen.
En wie er niet bij was? Die krijgt hier het verhaal — alsof je op de eerste rij zat.
Het moment waarop een professor de puzzel legde
De avond startte in de grote zaal met een keynote die meteen richting gaf. Professor Herwig Reynaert (UGent), een van de meest vooraanstaande stemmen in Vlaanderen rond lokaal bestuur, nam ons mee in een glashelder verhaal.
Hij zei het zonder omwegen:
armoede is een wicked problem — en wicked problems los je niet op met één vorm van kennis.
Hij legde uit dat sterk beleid gebouwd is op drie pijlers:
- professionele kennis
- academische kennis
- ervaringskennis
Die drie vormen van kennis hebben elk hun waarde, maar alleen wanneer ze samenkomen ontstaat beleid dat werkt.
En precies daar spelen lokale besturen een sleutelrol: zij staan dicht bij mensen, zien sneller wat er misloopt, en kunnen vertrouwen opbouwen.
Reynaert vatte het zo scherp samen dat het bleef nazinderen:
“Wie aan tafel zit, bepaalt het menu.”
Mensen in armoede moeten dus aan tafel zitten wanneer beleid nog gemaakt wordt — niet als formaliteit achteraf, maar als deel van het vertrekpunt.
Zijn keynote bevestigde wat ons traject in Brugge al toonde:
participatie is geen luxeproduct, maar een democratische noodzaak.
En zonder dat hij het zo noemde, zei hij eigenlijk: Brugge is een laboratorium voor Vlaanderen.
Omdat we durven proberen, durven leren en durven samenwerken over grenzen heen.
Het verhaal dat alles in beweging zette
Na de professor was het woord aan Charlotte. En wie dacht dat het moeilijkste stuk al achter ons lag, merkte snel dat hier de echte kwetsbaarheid begon.
Want voor een ervaringsdeskundige is spreken op zo’n podium geen routine, het is een sprong.
Charlotte was zenuwachtig — zichtbaar, voelbaar, menselijk.
Niet omdat ze haar tekst niet kende, maar omdat ze wist wat ze ging openleggen: haar verhaal. Een leven van opgroeien met armoede, van schaamte, van alleen vallen en alleen opstaan. Een leven waarin hulp vragen vaak gepaard ging met blikken die wegdraaiden en formulieren die de mens uit het beeld duwden.
Toen ze vertelde dat ze zichzelf jarenlang vooral als een nummer voelde, viel de zaal stil.
Tot het moment kwam waarop iemand haar ooit zei:
“Jouw ervaring is kennis.”
Dat ene zinnetje werd de motor van haar groei, haar studie, haar kracht.
En die kwetsbaarheid, dat lef, die eerlijkheid — dat is precies de reden waarom dit traject bestaat.
Omdat mensen méér zijn dan dossiers.
En omdat hun levenservaring beleid kan veranderen.
Charlotte stond daar niet als spreekster, maar als mens.
En de zaal luisterde niet uit beleefdheid, maar uit respect.
De brug tussen leven en beleid
Daarna volgde het verhaal van het traject zelf. Want Brugge heeft een stevige traditie van dialoog — Brugge Dialoogstad, verenigingen waar armen het woord nemen, en vele organisaties die het lokaal sociaal beleid jarenlang mee vormden.
Maar één vraag bleef al die tijd hangen:
“Waar zit de stem van de meest kwetsbare Bruggelingen wanneer beleid nog gemaakt wórdt?”
Niet achteraf. Niet als toetssteen. Maar echt aan de start.
Dit traject gaf daarop een helder antwoord:aan tafel, vanaf het begin, en niet als uitzondering.
Het proces bestond uit zeven stappen — inspiratiesessies, armoedewandelingen, vormingen, werkgroepen, inleefsessies, dialoogmomenten en een eindrapport.
Maar de echte verandering gebeurde tussen die stappen door.
Beleidsmakers zagen de mens achter het dossier.
Burgers zagen dat hun stem ertoe deed.
Professionals zagen dat hun expertise sterker werd door andere kennis toe te laten.
Dat is de brug die we bouwden:
tussen leefwereld en systeemwereld.
En op die brug begonnen mensen elkaar echt te zien.
Waarom participatie soms schuurt — en waarom net dat nodig is
De avond was ook eerlijk. Want participatie is niet eenvoudig.
Het schuurt. Het vertraagt. Het vraagt moed.
Vier grote uitdagingen kwamen naar boven:
- Tokenisme – luisteren zonder gevolg is geen echte participatie
- Verschillende ritmes – participatie vraagt tijd, beleid vraagt snelheid
- Angst – beleidsmakers vrezen controle te verliezen, burgers vrezen teleurstelling
- Onzichtbare drempels – schaamte, taal, energie, geschiedenis met hulpverlening
Maar elke valkuil werd een kans, omdat ze benoemd werden.
Een kans om anders te werken, om eerlijk te zijn, om vertrouwen te bouwen.
Participatie werkt niet ondanks de moeilijkheden, maar dankzij het feit dat men er samen doorheen gaat.
Maar door ze te benoemen, werd elke valkuil een kans.
Brugge als laboratorium
De publicatie die werd voorgesteld, maakt het zichtbaar: Brugge bewijst dat participatie kan.
Niet perfect. Niet afgewerkt.
Maar echt.
En precies dat maakt het waardevol:
een laboratorium is geen plek waar alles foutloos moet,
maar een plek waar men durft leren, bijsturen, opnieuw proberen.
Hier worden professionele, academische en ervaringskennis met elkaar vervlochten.
Hier worden burgers geen toeschouwers, maar mede-ontwerpers.
Tien keuzes die het beleid meteen vooruit helpen ...
Op de avond deelden we ook tien keuzes die elk lokaal bestuur vandaag kan maken.
Geen vrijblijvende tips, maar concrete richtingwijzers:
- structurele participatie
- erkenning van ervaringskennis
- veilige ruimtes
- toegankelijke taal
- co-creatie
- investeren in brugorganisaties
- sectoroverschrijdend werken
- beleid voelbaar én meetbaar maken
- evalueren met burgers
- en: macht delen
Het zijn keuzes die beleid menselijker, slimmer en rechtvaardiger maken.
De Essentie
We sloten af met woorden die alles samenvatten:
“Dit traject eindigt niet met een punt, maar met een komma.”
Omdat participatie geen evenement is, maar een beweging.
Geen rapport, maar een relatie.
Geen eindpunt, maar een begin.
En dat begin vraagt één ding:
durf.
Durven luisteren.
Durven bijsturen.
Durven delen.
Durven samen beslissen.
Op 3 december werd bewezen dat het kan.
Nu is het aan ons allemaal om die komma levend te houden — in Brugge, en ver daarbuiten.
Reactie plaatsen
Reacties